همه چیز درباره مقاومت فن خودرو و عملکرد آن
مقاومت فن، یکی از قطعه‌های الکترومکانیکی و برقی خودرو است که در سیستم فن و پشت سپر جلو قرار دارد. این قطعه، دارای وظیفه کاهش دور موتور فن و جلوگیری از قطع مدار یا فیوز در خودرو است. در صورت خرابی مقاومت فن، ممکن است باعث اخلال در عملکرد فن و سیستم خنک‌کننده خودرو شود. در این مقاله، به تعریف مقاومت و انواع آن، وظایف مقاومت فن در خودرو، نشانه‌های خرابی آن و روش عیب‌یابی آن پرداخته خواهد شد. همچنین، سیستم فن خودرو و عملکرد آن هم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با توجه به اهمیت مقاومت فن در سیستم خنک کننده خودرو، در این مقاله به صورت جامع به بررسی این قطعه پرداخته شده و نکات مهمی در مورد عملکرد و عیب یابی آن بیان شده است. پس با بازار آنلاین لوازم یدکی اتوموبی همراه باشید.
فهرست مطالب
مقاومت فن چیست و چرا در خودرو قرار داده شده است؟
قبل از تعریف مقاومت فن، بهتر است درباره مفهوم مقاومت توضیح دهیم.
مقاومت چیست؟
مفهوم مقاومت به معنای قابلیت محدودکردن جریان ولتاژ الکتریکی توسط یک قطعه الکتریکی است که با نام رزیستور هم شناخته می‌شود. واحدهای متداول برای اندازه‌گیری مقاومت شامل اهم، کیلواهم و مگااهم هستند.
انواع مختلفی از مقاومت‌ها وجود دارند که عبارت‌اند از:
ـ مقاومت‌های ثابت
مقاومت‌های ثابت خود به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- مقاومت‌های مخلوط کربنی: این نوع مقاومت با ترکیب ماده مقاوم با تلورانس 5، 10 و 20 درصد همراه با کربن ساخته می‌شود.
- مقاومت‌های لایه‌ای: این نوع مقاومت‌ها با روش رسوب‌دادن لایه نازکی از موادی مانند کربن، فلز و اکسید فلز روی مواد سرامیکی تولید می‌شوند و بر اساس تعداد لایه به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
- مقاومت‌های سیمی (آجری): این نوع مقاومت با استفاده از یک سیم مقاومت‌دار از موادی مانند آلیاژ نیکل مس، نیکل کروم و نیکل کروم آلومینیوم تولید می‌شود و روی یک استوانه سرامیکی قرار داده می‌شود. نام آجری به این نوع مقاومت به‌دلیل قرارگرفتن درون یک محفظه سیمانی یا سرامیکی با مقطع مربع یا مستطیل اطلاق شده است.
ـ مقاومت‌های متغیر
مقاومت‌های متغیر یا متغیرهای قابل تنظیم هم وجود دارند. معروف‌ترین نوع مقاومت متغیر عبارت‌انداز:
- ولوم یا پتانسیومتر: این نوع مقاومت کنترل‌کننده ولتاژ است و به دو دسته خطی و غیرخطی تقسیم می‌شود. دارای سه راس است؛ دو راس ابتدایی و یک راس انتهایی که به نام‌های کناره یا ثابت شناخته می‌شوند. یک سر دیگر هم به بازوهای متحرک متصل می‌شود.
- رئوستا: این نوع مقاومت یک نوع دیگر از کنترل‌کننده‌های جریان و ولتاژ الکتریکی است.
ـ مقاومت‌های ثابت و متغیر
مقاومت‌های ثابت و متغیر شامل موارد زیر می‌شوند:
- وابسته به دما: این نوع مقاومت‌ها نسبت به حرارت و دما حساس هستند و بر اساس آن عمل می‌کنند. مقاومت وابسته به دما به دو دسته NTC و PTC تقسیم می‌شوند.
- وابسته به ولتاژ: این نوع مقاومت‌ها نسبت به ولتاژ حساس هستند و وظیفه آنها ثابت نگه‌داشتن ولتاژ و محافظت مدار در برابر ولتاژ است.
- وابسته به نور (فتوسل): این نوع مقاومت‌ها نسبت به نور حساس بوده و براساس آن عمل می‌کنند.
چیستی مقاومت فن و وظیفه آن در خودرو
بعد از آشنایی با عملکرد و انواع مقاومت‌ها، حالا می‌توانیم به بررسی یکی از قطعه‌های مهم خودرو، یعنی مقاومت فن بپردازیم. این قطعه الکترومکانیکی و برقی که به نام رزیستور هم شناخته می‌شود، یکی از گروه‌های مقاومت‌ها است و در سیستم فن و پشت سپر جلو خودرو قرار می‌گیرد. شما می توانید مقاومت فن های خودروهای کیا را از نمایندگی لوازم یدکی کیا در بازار آنلاین اتوموبی با بهترین قیمت و جنس اصلی تهیه نمائید.
وظیفه اصلی مقاومت فن، کاهش دور موتور فن و قطع مدار یا فیوز در خودرو است. این قطعه دارای دو بخش فلزی و پلاستیکی است و جنس پلاستیکی آن به‌گونه‌ای است که در برابر حرارت‌های خودرو ذوب نمی‌شود.
اگر مقاومت فن با مشکل مواجه شود و خراب شود، ممکن است باعث اخلال در عملکرد فن شود و در نتیجه احتمال سوخت فیوز درون خودرو وجود داشته باشد.
از آنجا که برخی افراد تصور می‌کنند که مقاومت فن همان سنسور دمای آب است، باید توضیح داد که این گونه نیست. سنسور دمای آب در موتور خودرو قرار دارد، درحالی‌که مقاومت فن در نزدیکی فن خودرو قرار دارد.
نشانه‌های خرابی مقاومت فن کدام‌اند؟
خرابی مقاومت فن می‌تواند به قطعه‌های دیگری مانند فیوز خودرو آسیب برساند و باعث مشکل در سیستم برق و الکتریکی خودرو شود. اما با بروز نشانه‌های خرابی و اقدام به‌موقع برای تعویض یا تعمیر آن، می‌توان از وقوع چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.
در ادامه، برخی از نشانه‌های خرابی مقاومت فن یا رزیستور ذکر شده است. این نشانه‌ها ممکن است در صورت خرابی سایر قطعه‌ها رخ دهند، اما برای جلوگیری از مشکلات بیشتر، بهتر است به نشانه‌ها حساس بوده و در صورت بروز قطعه مورد نظر را از لوازم یدکی سراتو تهیه و برای تعویض آنها به تعمیرکار مراجعه کرد.
نشانه‌های خرابی مقاومت فن عبارت‌اند از:
- فن خودرو در دور کم یا آرام کار نمی‌کند.
- به دلیل عدم عملکرد مناسب فن، دمای موتور بالا رفته و خودرو جوش آورده است.
- چراغ چک یا استپ که یکی از نشانه‌های خرابی برخی از سنسورهای خودرو است، در این شرایط روشن می‌شود.
عیب یابی مقاومت فن یا رزیستور خودرو
اکثر ما به دلیل هدررفتن وقت و مشکلات بیشتر، ترجیح می‌دهیم به‌جای رفتن به تعمیرگاه، مشکلات خودرو خود را به صورت شخصی حل کنیم. به همین دلیل، در اینجا روش عیب‌یابی مقاومت فن را برای شما توضیح می‌دهیم. بااین‌حال، به طور کلی پیشنهاد می‌کنیم که این کار را به فردی خبره در این زمینه واگذار کنید. قطعه‌های خودرو به یکدیگر وابسته هستند و عملکرد آنها بر سایر قطعه‌ها تأثیر می‌گذارد. بنابراین، با یک اشتباه کوچک ممکن است قطعه‌های دیگر آسیب ببینند.
برای صحت عملکرد این قطعه، باید از یک مولتی‌متر استفاده کنید. در ابتدا، مولتی‌متر خود را روی حالت اهم قرار دهید. سپس دو سر سیم‌های مولتی‌متر را به پایه‌های 1 و 3 مقاومت فن متصل کنید.
در برخی از خودروهای مانند پژو ۲۰۶ و رانا، در صورت سلامت مقاومت فن، داده‌های نمایش داده شده روی مولتی‌متر برابر با ۰.۸ اهم است.
حال می‌توانید عملکرد فیوز را هم بررسی کنید. برای این کار، در ابتدا مولتی‌متر را روی حالت بیزر قرار دهید. سپس سیم‌های آن را به پایه‌های 1 و 2 مقاومت فن متصل کنید. در صورت صحت و سلامتی فیوز حرارتی، صدایی شنیده خواهد شد.
آشنایی با عملکرد فن خودرو و وظیفه آن
سیستم فن در خودرو، به‌منظور تامین و فراهم کردن هوای موردنیاز برای خنک‌کردن موتور و خودرو، ایفای نقش می‌کند. این قطعه به‌عنوان یک دمنده، به دو دسته مکانیکی و برقی تقسیم می‌شود. بااین‌حال، استفاده از فن‌های مکانیکی به‌دلیل مشکلاتی مانند کاهش راندمان موتور، در حال حاضر به فراموشی سپرده شده و تنها فن‌های برقی در خودروها به کار می‌روند.
ـ فن مکانیکی
استفاده از فن مکانیکی در قسمت مکانیکی سیستم خنک‌کاری خودرو، قبلاً رایج بود. این قطعه نیروی حرکت و چرخش پروانه‌های خود را از موتور تأمین می‌کرد. بااین‌حال، این موضوع موجب کاهش راندمان موتور و در نتیجه استهلاک خودرو می‌شد.
نیروی مورد نیاز این قطعه از موتور تأمین می‌شد و فن مکانیکی با استفاده از پولی و تسمه، نیروی لازم را از میل لنگ تأمین می‌کرد. این روش، علاوه بر استهلاک موتور، موجب بروز مشکلاتی دیگر از جمله:
- تغییر دور پروانه به دور موتور
- کاهش توان موتور به دلیل نیروی مورد نیاز
- هرزگردی و انرژی هدر رفته به دلیل فعالیت مداوم
- افزایش صداها به دلیل درگیری تسمه
با گذشت زمان و روی کارآمدن فن‌های برقی، استفاده از فن مکانیکی از مکانیزم خودروها حذف شد.
فن برقی
در اکثر خودروهای امروزی، از فن‌های برقی استفاده می‌شود. این فن‌ها، یک الکتروموتور را همراه با خود دارند که نیروی مورد نیاز جهت چرخش فن‌ها را تأمین می‌کند. الکتروموتور ، نیروی مورد نیاز خود را از باتری خودرو تأمین می‌کند. این طراحی، موجب شده است که در هر دور موتور، فن‌های برقی روشن و عمل کنند.
فن‌های برقی از اجزا و قطعه‌هایی همچون پروانه، الکتروموتور، رله‌های کنترلی، ECU، فشنگی دمای آب (برای خودروهای کاربراتوری) و سنسور دمای آب (برای خودروهای انژکتوری) تشکیل شده‌اند. ECU فن‌های برقی ممکن است به طور مجزا و تنها برای آنها قرار داده شده باشد یا از یک یونیت مشترک استفاده کند. همچنین، سنسورها با تغییر دمای آب، مقاومت آنها تغییر کرده و گزارشی را به سمت ECU ارسال می‌کنند. بعد از بررسی‌های انجام شده، ECU شرایط و دستورات دور تند، کند یا متوسط را از طریق رله‌ها به سمت الکتروموتور ارسال می‌کند. فن خودروهای اپتیما از نوع برقی است که می توانید به راحتی از نمایندگی قطعات اپتیما تهیه نمائید.
مقایسه فن‌های برقی در خودروهای انژکتوری و کاربراتوری
با نگاهی به خودروهای کاربراتوری، مشاهده می‌شود که در این نوع خودروها ECU وجود ندارد و به‌جای آن از فشنگی آب استفاده شده است. این قطعه، دمای آب را کنترل کرده و سپس به الکتروموتور پشت فن، منتقل می‌کند. یونیت پشت فن به حرارت بالا، حساس است. بنابراین در صورت بالا بودن دمای آب، فن روشن می‌گردد.
در خودروهای انژکتوری، سیستم کنترلی به گونه دیگری طراحی شده است. در این خودروها، واحد ECU وجود دارد و از سنسور دمای آب و سوئیچی حرارتی استفاده می‌شود. وظیفه سوئیچی حرارتی، در صورت از کارافتادن سنسور دمای آب، هنگامی‌که دمای آن به 118 درجه سانتی‌گراد رسید، سیگنال‌هایی را به یونیت فن ارسال کرده و فن را روشن می‌کند.
علائم خرابی سیستم فن خودرو
با بروز خرابی در سیستم فن خودرو، نشانه‌هایی برای رانندگان قابل تشخیص هستند که بهتر است با آنها آشنا باشند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- فن و پروانه خودرو از کار می‌افتد.
- با وجود کارکرد فن و فعالیت آن، دمای موتور افزایش می‌یابد.
- عملکرد فن خودرو ضعیف شده و عملکرد خنک‌کننده موتور نیز کاهش می‌یابد.
- صداهای اضافی و ارتعاشات غیر طبیعی به وجود می‌آید.
- چراغ چک خودرو روشن می‌گردد.
در واقع، ضعف در عملکرد موتور یکی از دلایل خرابی فن خودرو است. با بالارفتن طول عمر خودرو، فشار بیش از اندازه به آن و یا خرابی برخی از سنسورها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد موتور شده و در نتیجه سیستم فن خودرو دچار مشکل می‌شود.
علاوه‌بر موارد فوق، گاهی اوقات به دلیل ورود جسم خارجی به درون فن، امکان خرابی یا شکستگی آن وجود دارد. به همین دلیل، تمیز نگه‌داشتن فن خودرو و جلوگیری از ورود جسم خارجی به آن می‌تواند از خرابی آن جلوگیری کند.
کلام آخر
مقاومت فن یکی از قطعه‌های مهم خودرو است که در سیستم فن و خنک‌کاری خودرو نقش دارد. این قطعه، جزء گروه مقاومت‌ها است که قابلیت محدودکردن جریان ولتاژ الکتریکی را دارد. در این مقاله، به تعریف و انواع مقاومت، وظایف مقاومت فن در خودرو، نشانه‌های خرابی آن و روش عیب‌یابی آن پرداختیم. همچنین، سیستم فن خودرو و عملکرد آن را هم بررسی کردیم. امیدواریم که با خواندن این مقاله، بتوانید بهتر با این قطعه آشنا شده و در صورت بروز هرگونه مشکل، جهت رفع آن به‌موقع اقدام کنید.