تاملات در فلسفه اولی
کتاب تاملات در فلسفه اولی نوشته‌ی رنه دکارت در سال 1641، در سال ۱۳۶۱ توسط احمد احمدی به فارسی برگردانده شد و سپس در سال 1381 باتوجه‌به بازبینی و انجام تعلیقات موردنیاز، توسط نشر سمت منتشر شد.
فهرست مطالب
معرفی کتاب تاملات در فلسفه اولی
در فهرست این کتاب آمده است:
- مقدمه
- مقدمه برای خواننده
- خلاصه تأملات ششگانه ذیل
- تأمل اول: در اموری که ممکن است مورد شک واقع شود
- تأمل دوم: در ماهیت نفس انسان و در این که شناخت نفس از شناخت بدن آسانتر است
- تأمل سوم: درباره خداوند، و این که او وجود دارد
- تأمل چهارم: در حقیقت و خطا
- تأمل پنجم: درباره ماهیت اشیاء مادی و بازهم در اثبات وجود خداوند
- تأمل ششم: در وجود اشیاء مادی و مغایرت حقیقی میان نفس و بدن انسان
در ادامه‌ی معرفی کتاب تاملات در فلسفه اولی به‌اختصار موضوعیت هربخش را شرح خواهیم داد.
وجود نفس از نظر رنه دکارت
در تفکرات قرون وسطایی، نفس ناطقه توانایی اندیشیدن را داشت که این یکی از وجوه تمایز انسان با سایر موجودات بود. در کتاب تاملات در فلسفه اولی، سه جوهر به‌عنوان جواهر موردبحث در متافیزیک مطرح می‌شود که از نفس به‌عنوان اولین جوهر یاد می‌شود. لازم به ذکر است که دکارت فلسفه‌ی خود را با شک آغاز می‌کند و به این ترتیب او آنقدر به این شک‌کردن ادامه می‌دهد تا دیگر موضوع عنوان‌شده مورد تایید همگان قرار گیرد و چیزی برای شک‌کردن وجود نداشته باشد.
در کتاب تاملات در فلسفه اولی، دکارت عنوان می‌دارد که نفس همان اندیشه است. او در رابطه با نفس چنین می‌گوید: «در این‌جا می‌بینم که فکر صفتی است که به من تعلق دارد. تنها این صفت است که انفکاک آن از من محال است. «من هستم»، پس «من وجود دارم» این امری است یقینی. اما تا کی؟ درست تا وقتی که فکر می‌کنم. زیرا هر گاه تفکر من متوقف شود، شاید در همان وقت هستی یا وجودم متوقف شوند.»
وجود خدا از نظر رنه دکارت
مسئله وجود خدا همواره به‌عنوان یکی از سرفصل‌های مهم کاوشِ فلسفی مطرح بوده است، دکارت و کتاب تاملات در فلسفه اولی او نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
دکارت برای اثبات وجود خدا ابتدا همه‌چیز را پوچ و باطل می‌انگارد و سپس اینگونه بیان می‌دارد که برای اثبات وجود موجودات، باید ثابت شود که خدایی وجود دارد. درنتیجه وی اظهار می‌کند: «بعداز اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ در ذﻫﻦ و وﺟﻮد ﻋﻠﺘﯽ ﻗﻮیﺗﺮ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺴﺎوی ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ؛ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ آن ﻋﻠﺖ ﻗﻮیﺗﺮ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﻫﯿﭻ ﻣﻮﺟﻮد دﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ذات ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ. ﭘﺲ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎرج ﮐﻤﺎل ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﯽ ﺧﺪا وﺟﻮد دارد.»
وجود هستی از نظر رنه دکارت
دکارت وجود هستی را ذاتِ «من» مطرح می‌کند. در کتاب تاملات در فلسفه اولی او نخست می‌پرسد که چه چیزی وجود دارد که من را از چیزی مطمئن می‌کند؟ بعد چنین پاسخ می‌دهد که در شناخت اولیه تنها می‌توان آنچه که من می‌شناسم را دریافت؛ یعنی فکر درباره‌ی خود واضح و مشخص است. دکارت از این پرسش و پاسخ، به یک اصل عمومی مبنی بر اینکه، همه‌ی آنچه که ما به‌طور واضح و مشخص دریافت می‌کنیم واقعی هستند، دست می‌یابد.
در بخشی از کتاب تاملات در فلسفه اولی می‌خوانیم:
و از آن‌جا که من به دیگران هیچ وعده‌ای نمی‌دهم که آنها را یک‌باره قانع کنم و چون آنقدر هم در باب توانایی‌های خویش بی‌پروا نیستم که بگویم می‌توانم تمام اشکال‌هایی را که برای هرکسی پیش می‌آید پیش‌بینی کنم، پس در این تاملات نخست همان اندیشه‌هایی را عرضه می‌کنم که مرا قانع کرده است که به شناخت قطعی و بدیهی حقیقت نائل شده‌ام تا ببینم آیا می‌توانم با همان دلایلی که مرا قانع کرده است دیگران را هم قانع کنم.
درباره‌ی نویسنده؛ رنه دکارت
رنه دکارت (به فرانسوی René Descartes) در سال ۱۵۹۶ در فرانسه متولد شد. وی ریاضی‌دان، فیزیک‌دان و فیلسوف بزرگ عصر رنسانس محسوب می‌شود. مادر وی در سیزده ماهگی‌اش درگذشت و پدرش قاضی و نماینده‌ی پارلمان بود. دکارت در سال ۱۶۴۹ برای تعلیم فلسفه به استکهلم در سوئد رفت. او قانون شکست نور را در فیزیک و هندسه تحلیلی را در ریاضیات و هندسه بنا نهاد. در فلسفه نیز در آغاز با دو مسئله‌ی اساسی روبه‌رو بود؛ معرفت یقینی و رابطه‌ی جسم و روح. اساس فلسفه‌ی دکارت، شک دکارتی است. تفکرات او به مکتب خرد‌گرایی تعلق دارد. خرد‌گرایی یعنی: «به آنچه حواس انسان ارائه دارد نمی‌توان اطمینان کامل داشت، بلکه تنها از راه عقل است که شناخت حقیقی و یقینی صورت می‌گیرد.» سرانجام رنه دکارت در سال ۱۶۵۰ در سن پنجاه‌یک سالگی، بر اثر بیماری ذات‌الریه درگذشت.
به‌عنوان برخی از آثار او می‌توان به گفتار در روش درستِ به‌کاربردنِ عقل، انفعالات نفس، کتاب تاملات در فلسفه اولی و… اشاره کرد.
کتاب تاملات در فلسفه اولی مناسب چه کسانی است؟
در پایان خوب است بدانید که این کتاب جزو کتب دانشجویانِ رشته فلسفه در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری محسوب می‌شود اما خواندن آن برای دوس‌داران فلسفه غرب و همینطور افرادی که مشتاق به یادگیری و دانستنِ هرچه بیشترِ مباحث پیچیده از فلسفه‌ی وجودی خود هستند نیز توصیه می‌شود.
دیدگاه خود را درباره‌ی معرفی کتاب تاملات در فلسفه اولی با ما و دیگر کاربران به‌اشتراک بگذارید. نظرتان درباره‌ی دکارت و دیدگاه‌های فلسفی او چیست؟
بیشتر بخوانید:
منبع: مجله بوکارو